اختلال خواب در سالمندان یکی از مشکلاتی است که بر کیفیت زندگی آنها اثر مستقیم دارد. تحقیقات نشان داده اختلال خواب سومین مشکل بزرگ سالمندان است که برای درمان آن به پزشک مراجعه می‌کنند. خواب مناسب و کافی نقش مهمی در سلامتی دارد. بدن انسان در طول زمان خوابیدن استراحت می‌کند تا انرژی از دست رفته را دوباره به دست بیاورد و برای فعالیت‌های جسمی و فکری آماده شود.
خواب شبانه بهترین زمان خوابیدن برای سالمندان است. سالمندان به حدود 7 تا 8 ساعت خواب شبانه نیاز دارند. اگر وظیفه نگهداری از سالمندان را بر عهده دارید یا این وظیفه را به پرستار سالمند سپرده‌اید در این مقاله همراه ما باشید تا با دلایل اختلال خواب در افراد سالمند و راهکارهایی برای بهبود آن آشنا شوید.
مشکلات خوابیدن در سالمندان
معمولا افراد از سن 65 سالگی به بعد دچار اختلال خواب می‌شوند. سالمندان معمولا به زودی به خواب نمی‌روند و حداقل نیم ساعت طول می‌کشد تا بخوابند. خواب آنها عمیق نیست و در فواصل زمانی کم از خواب بیدار می‌شوند. سالمندان نسبت به صدا، نور و روشنایی، گرما و سرما حساسیت بیشتری دارند و این عوامل نیز بر کیفیت خواب آنها اثر می‌گذارد.
درد در اعضای بدن و ابتلا به بیماری‌های مختلف از عمده‌ترین دلایل اختلال خواب در سالمندان به شمار می‌آید. بیماری‌های قلب و عروق، آرتروز، بیماری‌های گوارشی، اضطراب، پارکینسون، مشکلات تنفسی و… بدخوابی در سالمندان را ایجاد می‌کنند.
گاهی سالمند به دلیل چاقی یا مشکلات تنفسی، بر اثر قطع موقت تنفس هنگام خواب بیدار می‌شود و پس از آن به سختی به خواب می‌رود. سندروم پای بی‌قرار یا حرکت‌های اندام‌های فوقانی بدن از دلایل دیگری است که باعث از خواب پریدن‌های مکرر در سالمندان می‌شود.
یکی از شایع‌ترین دلایل اختلال خواب در افراد سالمند عوارض مصرف بعضی از داروهاست. حتی مصرف قرص خواب اگر به صورت خودسرانه و به مدت طولانی انجام شود باعث بی‌خوابی خواهد شد.
کابوس‌های شبانه یکی دیگر از عوامل اختلال خواب در افراد مسن است. سالمندان کمتر از افراد جوان در طول شب رویا می‌بینند. در مغز فرد سالمند کنش‌هایی هنگام خواب شکل می‌گیرد که ممکن است رویای خوشایند یا ناخوشایند یا حتی ترسناک ببیند. معمولا سالمندانی که خواب‌های ترسناک می‌بینند به اختلالات روانی نظیر افسردگی، اضطراب و… دچار هستند یا تجربه‌های ناخوشایندی مانند سوگ عزیزان را از سر گذرانده‌اند.
اختلال خواب در سالمندان عوارضی نظیر خستگی، اختلال حافظه، ضعف عمومی، تحریک‌پذیری، سردرد، اضطراب، افزایش فشار خون، چرت زدن در طول روز و… را به همراه دارد. تحقیقات نشان می‌دهد کم‌خوابی در سالمندان، افزایش اشتها در نتیجه افزایش وزن و چاقی را در پی خواهد داشت.
راهکارهایی برای خواب بهتر سالمندان
سالمندان باید
- از مصرف خودسرانه دارو پرهیز کنند
- از عصر به بعد از نوشیدن چای و قهوه خودداری کنند و مایعات کمتری بنوشند
- قبل از خواب شبانه غذاهای چرب و سنگین میل نکنند
- خواب نیم‌روزی را حذف کنند و بیشتر از سی دقیقه در روز چرت نزنند. چرت‌های طولانی‌تر از سی دقیقه باعث خواب‌آلودگی و اختلال در خواب شبانه می‌شود
- یک ساعت قبل از خواب شبانه از حمام پا استفاده کنند و پاهای خود را در آب گرم قرار دهند
- سعی کنند شب‌ها در یک ساعت معین برای خوابیدن به رختخواب بروند و صبح‌ها نیز در یک ساعت معین بیدار شوند
- زمانی به رختخواب بروند که تصمیم به خوابیدن دارند و از مطالعه و تماشای تلویزیون در رختخواب خودداری کنند
- ورزش منظم و پیاده‌روی در روز انجام دهند. بهترین ساعت پیاده‌روی عصرها بین ساعت 3 تا 5 غروب است. این کار به خواب شبانه سالمندان کمک می‌کند
- جای خواب خود را تغییر ندهند و فضای اتاق دما و نور مناسب داشته باشد
- از مصرف قرص‌های خواب‌آور به صورت خودسرانه و طولانی‌مدت خودداری کنند